کوچ زنبور به مزارع کشت زعفران

جنس زعفران Crocus در ایران دارای 9 گونه است که زعفران زراعی Crocus sativus گونه شناخته شده این جنس است که ارزش دارویی، ادویه ای و تجاری بالایی دارد و به نحوی مهمترین گیاه دارویی ایران به لحاظ ارزآوری و صادرات محسوب می شود.

فصل گلدهی : مهر و آبان
مولد شهد و گرده
شهد : کم
گرده : خیلی خوب
کیفیت گرده : خوب
دسترسی زنبورعسل به شهد گیاه به سختی و در شرایط دمایی خاص صورت می گیرد.

فصل گلدهی اغلب این گونه ها در اواخر تابستان و اوایل پاییز هر منطقه صورت می گیرد. جذابیت اصلی به لحاظ گرده است اما شهد نیز به میزان کم تولید می شود. گرده ها معمولا زرد تا نارنجی رنگ است. نگرانی اصلی گونه های زعفران در زنبورداری فصل گلدهی نامتناسب با سیکل زندگی زنبورعسل و شرایط دمایی حاکم بر منطقه است به نحوی که موعد گلدهی این گونه ها مصادف با شروع زمستان گذرانی زنبورعسل در بیشتر مناطق است و شرایط دمایی سرد می تواند مشکلاتی رو برای زنبورعسل ایجاد نماید.

ارزش زنبورداری زعفران :
همان طور که توضیح داده شد ارزش اصلی به لحاظ گرده برای زنبورعسل است و شهد به میزان کمتر و در شرایط دمایی گرمتر و به سختی توسط زنبورعسل جمع آوری میشود. مزیت زعفران در زنبورداری فصل گلدهی منحصر به فرد آن در پاییز است که از منظر دیگر عیب و مشکل آن نیز هست.

گلدهی در یک فصل که تقریبا گلدهی اغلب گونه ها به پایین رسیده است و یک منبع گرده بسیار خوب که در استان خراسان در حد بسیار زیاد کشت شده است باعث کوچ تعداد زیادی از زنبورداران به مراتع زعفران میشود. قطعا کوچ زعفران مزایا و معایبی دارد که در صورت مدیریت بهتر این کوچ می توان در صورت یاری کردن شرایط دمایی و رعایت برخی نکات از این شرایط گلدهی استفاده مطلوب رو برد در غیر این صورت قطعا باعث خسارت و افزایش تلفات زمستانه کلنی ها خواهد شد.

نکته مهم و کلیدی در این مبحث همان رعایت قانون چهل روزه است. به نحوی که بایستی به این نکته مهم توجه داشته باشیم که زنبورهای چراگر این فصل در واقع زنبورهای زمستان گذران کلنی هستند که بایستی 4 تا 6 ماه در شرایط دمایی سرد زمستان در کلنی محافظت از کندو در جهت تنظیم شرایط دمایی مطلوب کلنی و ملکه را فراهم نمایند و چراگری و جمع آوری شهد و گرده در شرایط دمایی سرد منجر به کاهش منابع چربی و پروتئینی زنبورهای کارگر و در نتیجه کوتاه شدن عمر این زنبورهای زمستان گذران خواهد شد.

پس با دانستن این مهم می توان تصمیم بهتری برای کوچ زعفران داشت. به نحوی که اگر هم برنامه ریزی کوچ زعفران داریم بایستی به نحوی باشد که گرده ورودی به کندو به نحوی باشد که یک نسل دیگر از زنبورهای زمستان گذران متولد بشن در غیر این صورت قطعا سیکل طبیعی کلنی دچار مشکل خواهد شد. به عبارت بهتر کوچ زعفران در صورتی می تواند مناسب باشد که یک نسل دیگر از زنبورهای کارگر متولد بشن به نحوی همان رعایت قانون چهل روزه. که اگر غیر این باشد و زنبورهای کارگر کندو فعالیت چراگری داشته باشند و به جمع آوری شهد و گرده زعفران در شرایط دمایی سرد بپردازند اما به همان میزان زنبورهای جدید متولد نشوند و به بلوغ نرسند سیکل طبیعی کلنی رعایت نشده است.

حال با دانستن این موضوع و استقرار کلنی ها در یک مرتع با شرایط دمایی گرمتر و مدنظر قرار دادن تعداد شفیره ها و زنبورهای جوان و مدت زمان گلدهی می توان کوچ زعفران رو مدیریت کرد. مباحثی از جمله وجود ترکیبات موثره سمی در شهد و به خصوص گرده زعفران برای زنبورعسل نیز مطرح است که می تواند در مباحث تخصصی تر به آن پرداخت.

* توصیه خودم استقرار در مراتع زعفران در مناطق گرمتر نهایتا دو هفته و بعد برنامه ریزی برای کوچ گرمسیری در مناطق جنوبی است در غیر این صورت ریسک بالایی خواهد داشت.
 

منبع : مهندس بهزاد رفاهی - 4 آبان 97